سایت مهندسین و دانشجویان عمران
فایلهای کاربردی مهندسی عمران
سایت مهندسین و دانشجویان عمران
فایلهای کاربردی مهندسی عمرانمقطع تیپ سدهای خاکی
همان‌گونه که در قسمت‌های قبل تشریح شد، سدهای نوع خاکی به دلیل تحمل نیروها از طریق وزن، دارای مقطع ذوزنقه‌ای شکل هستند واجزای اصلی متشکله آنها را می‌توان در چهار بخش به شرح زیر دسته‌بندی کرد:
الف - بدنه اصلی سد که نقش عمده را در تحمل نیروهای وارده ایفا می کند.
ب - قسمت نفوذ ناپذیر یاسیستم اب بندی که ممکن است به صورت یک غشا با لایه تاتراوا در داخل بدنه یا در سطح شیب بالا دست استقرار یابد.
ج - پی یا تکیه گاه سد که متشکل از لایه‌های خاک یا سنگ موجود در زیر بستر رودخانه وتکیه گاه‌های جانبی با وظیفه تحمل فشار ناشی از وزن سد و نیروی هیدرواستاتیک آب است.
د - سیستم زهکشی که وظیفه آن جمع آوری آب نفوذ یافته به داخل بدنه یا پی سد است.
نام گذاری اجزا وقسمت‌های مختلف یک سد‌خاکی به شرح زیر است:
تاج سد: بالاترین قسمت بدنه اصلی سد (قاعده فوقانی ذوزنقه).
ارتفاع سد: فاصله تاج تا بستر رودخانه قبل از ساختمان که معمولا آن را با Hنشان می‌دهند.
عمق آزاد: فاصله قائم بین تاج‌سد و حداکثر سطح آب دریاچه در پشت سد.
شیب بالادست بدنه: شیب بدنه سد در قسمت داخلی مجاور دریاچه، قسمت بالا دست سرآب نیز نامیده می‌شود. این شیب ممکن است مرکب باشد.
شیب پایین دست بدنه :شیب بدنه سد در قسمت خارجی که پایاب نیز نامیده می شود. این شیب ممکن است مرکب یا پلکانی نیز باشد.
هسته سد: از یک لایه غیر قابل نفوذ که برای جلوگیری از نفوذ و نشت آب در بدنه سد ساخته می شود .این لایه ممکن است از جنس رس یا خاک‌های رسی و گاهی اوقات نیز از جنس بتن، فولاد، لاستیک، پلاستیک، قیر یا چوب باشد.
پوسته‌بالادست یا پوسته داخلی: بدنه اصلی سد در پشت هسته (به سمت دریاچه). این لایه خود ممکن است از یک یا چند لایه مختلف تشکیل شده باشد.
پوسته پایین‌دست سد یاپوسته خارجی: بدنه اصلی سد در قسمت جلو هسته (به سمت خارج). این لایه نیز ممکن است از یک یا چند لایه مختلف ساخته شده باشد.
سیستم زهکشی: یک قسمت ساخته‌شده از ذرات خاکی درشت‌دانه با اندازه‌های مختلف که برای جمع آوری آب نشت‌یافته در بدنه و پی‌سد در قسمت پایین‌دست هسته و زیر سد تعبیه می‌شود. این سیستم زهکشی معمولا با یک سیستم فیلتر همراه است که نقش آن جلوگیری از شسته شدن ذرات به داخل سیستم زهکشی است.
پاشنه سد: محل اتصال شیب بالادست به کف رودخانه.
پنجه سد: محل اتصال شیب پایین‌دست به کف رودخانه. سیستم‌های زهکشی معمولا یا در این قسمت ساخته می‌شوند یا به این قسمت ختم می گردند.
پی سد: بستر رودخانه یا لایه‌های زیرین آن که بدنه سد به طور مستقیم روی آن ساخته می‌شود. پی سد ممکن است از مصالح با نفوذ پذیری‌های متفاوت تشکیل شده باشد.
پوشش سنگریز محافظ شیب یا ریپ راپ: یک لایه لاشه سنگ به ضخامت‌های مختلف که روی شیب بالادست بدنه استقرار یافته و نقش آن حفظ این سطح در مقابل عمل فرسایش امواج دریاچه است. این لایه معمولا برای جلوگیری از شسته شدن ذرات روی یک لایه شن و ماسه به ضخامت تقریبی 0.30 تا 0.60 متر قرار می‌گیرد.
تکیه گاه جانبی: بستر شیبدار دیواره‌های دره در محل اجرای سد و اتصال به بدنه که به عنوان پی جانبی عمل می‌کند.
تاسیسات ضمیمه: همان‌طور که قبلا اشاره شد، چون بدنه اصلی سد‌خاکی از مصالح بدون ملات ساخته می شود، از این‌رو هیچ گاه نباید درمعرض جریان آب قرار گیرد. بدین لحاظ معمولا تاسیسات ضمیمه این نوع سدها شامل سرریز، دریچه‌های مختلف سیل‌گیر، دریچه‌های آبگیری از سد، سیستم انحراف و انتقال و محل نصب توربین‌های تولید برق آن در قسمتی از بدنه یا تکیه گاه‌ها که با بتن و فولاد ساخته می شود، قرار می‌گیرند. محل این قسمت ساخته شده بستگی کامل به وضعیت توپوگرافی، شکل و ابعاد سد و همچنین مقطع عرضی رودخانه در محل ساختمان سد دارد.
بخش بعدی مطالبی در رابطه با سد و سدسازی (5) بخش قبلی
